Choroba psychiczna, niezależnie od jej rodzaju, nie dotyka jedynie osoby chorej – wpływ ma nierzadko na cały system rodzinny. W codziennym życiu bliskich chorego pojawia się wiele wyzwań. Rodzina staje się często pierwszą i najważniejszą podporą, doświadczając tym samym ogromnego obciążenia, które potrafi zmienić jej funkcjonowanie na wielu płaszczyznach. Z biegiem czasu oraz rozwojem i trwaniem choroby, przed rodziną stają nowe wyzwania – jak wspierać osobę dotkniętą trudnościami psychicznymi? Zdarza się, że poczucie winy, smutek czy bezsilność zaczynają dominować emocjonalny klimat systemu ze względu na brak zasobów, by znaleźć odpowiednie słowa czy sposoby pomocy.
Rodzina, jako naturalna struktura wsparcia, często staje się miejscem, gdzie przeplatają się liczne role. Jeden z jej członków może nagle stanąć w obliczu potrzeby pełnienia roli opiekuna, co wiąże się z koniecznością reorganizacji codziennych obowiązków. Zmieniają się relacje – troska, współczucie i cierpliwość idą w parze z obciążeniem, stresem i często także konfliktem. Z czasem bliscy uczą się, jak utrzymać równowagę między własnymi potrzebami a koniecznością pomocy osobie chorej, co bywa niezwykle trudne, gdy emocjonalne koszty tego zadania stają się przytłaczające.
Pomimo wielu trudności, choroba psychiczna może stać się impulsem do rozwoju i zmiany w podejściu do życia rodzinnego. Wielu bliskich podejmuje wysiłki, by poszerzyć swoją wiedzę na temat chorób psychicznych i sposobów radzenia sobie z nimi. W efekcie, poprzez uczestnictwo w grupach wsparcia, terapii rodzinnej czy indywidualnych konsultacjach, uczą się, jak budować zdrowsze relacje oraz jak skutecznie komunikować się w obliczu kryzysu. Ta zmiana perspektywy pozwala nie tylko lepiej zrozumieć osobę cierpiącą, ale również otwiera drogę do budowania silniejszych i bardziej świadomych więzi, które mogą trwać przez całe życie.
Podsumowując, choroba psychiczna jednej osoby oddziałuje na całą rodzinę. Może prowadzić m.in. do:
- Wzrostu stresu i napięcia – nieprzewidywalność choroby, zmiany nastroju chorego, konieczność dostosowania życia rodzinnego do jego potrzeb.
- Poczucia winy i bezradności – bliscy mogą mieć wrażenie, że nie robią wystarczająco dużo lub że są odpowiedzialni za chorobę.
- Zaniedbania własnych potrzeb – opiekunowie często skupiają się wyłącznie na chorym, ignorując własne emocje i zdrowie.
- Trudności w relacjach rodzinnych – choroba może powodować konflikty między członkami rodziny (np. różne podejścia do leczenia, nierówny podział obowiązków).
- Izolacji społecznej – rodziny często unikają kontaktów towarzyskich z powodu wstydu lub braku czasu.
Jak sobie radzić?
- Edukacja – im więcej wiesz o chorobie, tym łatwiej będzie Ci ją zaakceptować i skutecznie pomagać.
- Komunikacja w rodzinie – otwarte rozmowy pomagają uniknąć napięć i nieporozumień.
- Wsparcie zewnętrzne – korzystanie z pomocy grup wsparcia, psychologów, fundacji.
- Dbanie o siebie – znalezienie równowagi między pomaganiem a własnym życiem.
Bibliografia
Glinowiecki, M. (2012). Choroba psychiczna w rodzinie a system społecznego wsparcia–trudności, wyzwania i zmiany na przestrzeni dekad. Instytucja rodziny wczoraj i dziś, 85.
Kossewska, J., & Wojciechowska, A. (2018). Wypalenie sił a perspektywa temporalna u rodziców dzieci z ASD. Psychologia Wychowawcza, (54 (12), 183-202.
Michałowska, E. (2013). Funkcjonowanie rodziny z chorymi na zespół psychozy dwubiegunowej afektywnej. In Synowiec-Piłat M., Łaska-Formejster A.(red.), Społeczne konteksty chorób przewlekłych. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013;. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Sikora, J. (2021). Postawy rodzicielskie a wypalenie rodzicielskie. Mediacyjna rola aleksytymii, depresji i podejmowanych strategii radzenia sobie ze stresem. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 45(1), 137-157.